Beslag op huurtoeslag; mag dat?

De Hoge Raad moet duidelijkheid verschaffen over verdeelde rechtspraak

Inleiding

Kan een schuldeiser beslag leggen op de huurtoeslag van zijn schuldenaar? En welke voorwaarden gelden daarbij? De rechtspraak over deze vragen is verdeeld. Naar aanleiding van een arrest van het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden zal de Hoge Raad in cassatieberoep een oordeel moeten geven. Dat zal voor duidelijkheid zorgen. De Advocaat-Generaal, die de Hoge Raad adviseert, is tot de conclusie gekomen dat het arrest van het Gerechtshof Arnhem vernietigd moet worden.

Beslagverbod en uitzonderingen

Volgens artikel 475a lid 1 Rv is het niet toegestaan om beslag te leggen op vorderingen of zaken die niet ‘vatbaar zijn voor beslag’. Met andere woorden, in de wet kan een beslagverbod worden opgenomen. Zo’n beslagverbod vinden we bijvoorbeeld in artikel 45 van de Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen (de Awir). Dat artikel geeft aan dat er in beginsel geen beslag gelegd mag worden op huurtoeslag. Echter, in datzelfde artikel 45 Awir is in het eerste lid onder a de volgende uitzondering opgenomen: er mag wel beslag gelegd worden als het gaat om “een vordering tot nakoming van een betalingsverplichting wegens een geleverde prestatie, waarbij de betalingsverplichting ter zake van die prestatie oorzaak is van de tegemoetkoming”. Maar wat staat daar nu eigenlijk?

Toelichting op artikel 45 Awir

Volgens de toelichting op artikel 45 Awir geldt als uitgangspunt een beslagverbod, omdat de huurder de huurtoeslag moet kunnen gebruiken voor het doel waarvoor de huurtoeslag wordt verleend: de toeslag moet de huurder in staat stellen om de huur te betalen. Maar als blijkt dat de huurder de huurtoeslag daar kennelijk niet voor gebruikt, omdat er een huurschuld ontstaat, dan geldt een uitzondering. Dan mag de verhuurder de huurschuld wel verhalen door beslag te leggen op de huurtoeslag. Uiteraard nadat de rechter heeft bepaald dat er inderdaad een huurschuld is en dat de huurder moet betalen.

Maar als er beslag gelegd wordt op de huurtoeslag die een huurder ontvangt, dan is de kans groot dat de huurder niet in staat is om de lopende huur tijdig te betalen. Dan raakt de huurder nog verder in de problemen. Er is dus een spanningsveld tussen enerzijds de wens van de wetgever om de verhuurder wel de mogelijkheid te bieden om verhaal te halen op de huurtoeslag, omdat deze is bedoeld voor de betaling van de huur en anderzijds het ongewenste neveneffect dat er dan (opnieuw) een huurschuld zal ontstaan en de huurder misschien dakloos wordt.

Welke uitspraken zijn er gedaan?

In de rechtspraak zijn de volgende uitspraken te vinden:

• Er mag wel beslag gelegd worden door de huidige verhuurder van de woning als het gaat om een huurschuld van de huidige huurder en met betrekking tot de huidige huurwoning (ECLI:NL:RBDHA:2013:BZ7217). Dat geldt niet alleen voor de huurschuld zelf, maar ook voor de rente, buitengerechtelijke kosten en proceskosten die door de rechter zijn toegewezen (ECLI:NL:GHDHA:2015:1183, WR 2015/139).
• Er mag geen beslag gelegd worden door de vorige verhuurder ter incassering van een oude huurschuld, die betrekking heeft op een andere woning dan de woning waarvoor de huurtoeslag nu is toegekend (ECLI:NL:GHSHE:2014:2173, WR 2014/120).
• Er mag ook geen beslag gelegd worden door de vorige verhuurder, nadat dezelfde woning is verkocht aan een nieuwe eigenaar/verhuurder (ECLI:NL:GHAMS:2014:3889, WR 2015/3).Voordat een verhuurder de gehuurde woning overdraagt aan een ander (met voortzetting van de huurovereenkomst) doet de verhuurder er dus verstandig aan om een bestaande huurschuld te incasseren of deze in de koopprijs mee te nemen.

Afwijkend arrest van Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden, locatie Arnhem

Op 12 januari 2021 heeft het Gerechtshof Arnhem echter een uitspraak gedaan (ECLI:NL:GHARL:2021:205, WR 2021/105), waarin werd gesteld dat beslag op de huurtoeslag voor een ‘oude huurschuld’, ook al gaat het om dezelfde contractspartijen (verhuurder en huurder) en om dezelfde huurwoning niet mogelijk is. Het hof heeft zelfs gesteld dat een dergelijk beslag ‘nietig’ (ongeldig) zou zijn en dat dit beslag dus moet worden weggedacht. Door net te doen alsof de bedragen van de huurtoeslagen afgeboekt zijn op de nieuwe huurschuld, heeft het hof geconcludeerd dat er niet of nauwelijks een nieuwe  huurschuld is en dat de gevorderde ontbinding en ontruiming moet worden afgewezen. Er is immers geen sprake van ernstige wanprestatie. De oude huurschuld met rente en kosten telt kennelijk niet meer mee.

Cassatieberoep

De verhuurder heeft cassatieberoep ingesteld bij de Hoge Raad. In een conclusie van Advocaat-Generaal Wissink van 14 januari 2022 (ECLI:NL:PHR:2022:33) wordt geadviseerd om het arrest van het hof Arnhem te vernietigen, omdat dit arrest getuigt van een onjuiste rechtsopvatting. De A-G komt tot de slotsom dat de uitzondering van artikel 45 Awir niet zo beperkt moet worden uitgelegd dat alleen beslag op huurtoeslag mogelijk is, indien het gaat om een nieuwe huurschuld die betrekking heeft op dezelfde periode als het subsidietijdvak waarvoor de huurtoeslag wordt verleend. Het hof heeft ten onrechte dat ‘temporele element’ toegevoegd aan de voorwaarden die gelden voor beslag op huurtoeslag.

Oordeel van de Hoge Raad?

We zullen moeten afwachten wat de Hoge Raad zal beslissen. De verwachting is echter dat de hoogste rechter het advies van de A-G zal volgen. Anders zou de uitzondering van artikel 45 Awir een ‘dode letter’ worden, want het zal in de praktijk altijd gaan om oudere huurschulden. De verhuurder moet namelijk eerst een vonnis zien te verkrijgen, voordat executoriaal beslag gelegd kan worden. Het is dus niet mogelijk om in het huurtoeslag tijdvak beslag te leggen voor een huurschuld die in datzelfde tijdvak is ontstaan.